Dit doet koffie voor en met jou…

Binnen enkele seconden
Caffeine is (net als alcohol) zowel oplosbaar in vet als in water. Daardoor wordt het super snel opgenomen door je maagwand en je dunne darm. Van daaruit komt het in je cellen en wordt het door je hele lichaam vervoerd. Wanneer je koffie hebt gedronken, wordt dat terug gevonden in speeksel, sperma, borstvoeding en vruchtwater.

Binnen 10 minuten
Je begint je alerter te voelen. Cafeïne lijkt op een stof die je lichaam aanmaakt: adenosine.
Adenosine is een neurotransmitter die je hersenen vertelt dat je moe bent en het rustiger aan moet doen. Cafeïne gaat zitten op de receptoren voor adenosine, waardoor ze bezet zijn. Daardoor kan je lichaam niet op de rem trappen. Het is dus niet de koffie die je stimuleert. De cafeïne zorgt ervoor dat je lichaamseigen, stimulerende stoffen als endorfines en glutamaten ongehinderd hun gang kunnen gaan.

Na 30 tot 45 minuten
Cafeïne bereikt zijn piek en het vertraagd de heropname van dopamine. Dopamine is ook een neurotransmitter die je helpt om je gefocust, gemotiveerd en energiek te voelen. Doordat de heropname vertraagd wordt, blijft er daarvoor meer beschikbaar en dat voel je. Maar het kan ook hartklopping, ademnood en angst oproepen. Aangezien cafeïne ook nog je kalmerende adenosine receptoren bezet houdt, in je nieren en in je darmen, krijgen veel mensen aandrang om naar de WC te gaan.

Na 1 tot 5 uur
Je lichaam realiseert zich dat je gedrogeerd (!) bent! Het geeft een stoot adrenaline om de verdediging te beginnen. Hierdoor gaat je hartslag en je bloeddruk omhoog, trekken bloedvaten samen en je lever krijgt de opdracht de cafeine aan te vallen. Leverenzymen gaan aan de slag en als gevolg daarvan ontstaan stoffen als  theobromine, theofylline en paraxanthine. Die veroorzaken ook allerlei reacties: van alertheid tot trillende handen.

Na 5 tot 6 uur
Het opgewekte gevoel neemt af naar mate je lever de cafeïne verder afbreekt. Hoe lang dat duurt verschilt van persoon tot persoon. Rokers verwerken cafeïne meestal sneller, binnen 3 uur (waarschijnlijk als gevolg van chemicaliën in sigarettenrook). Vrouwen die de pil nemen, doen er veel langer over om cafeïne af te breken (waarom dat is, is nog niet duidelijk).

Na 12 uur
Je krijgt ontwenningsverschijnselen. Je lichaam heeft de cafeine opgeruimd en je roller-coaster ride is afgelopen. Het effect op je neurosysteem verdwijnt. Je bloedvaten ontspannen. Terwijl je lichaam zichzelf weer in balans probeert te brengen, kan jij moeheid ervaren... of hoofdpijn krijgen.
Dikke kans dat je besluit een kopje koffie te nemen!

Bron: Experience life magazine

Anti-oxidanten

Koffie zit vol anti-oxidanten: polyfenolen. Je weet wel, die superhelden-stoffen die de strijd aangaan met de cel-beschadigende vrije radicalen. Anti-oxidanten beschermen tegen ontstekingen, ook laag gradige ontstekingen. En daarmee helpen ze bijvoorbeeld ziektes als diabetes type II en hart- en vaatziektes te voorkomen. Voor Amerikanen is koffie zelfs hun grootste leverancier van anti-oxidanten, meer dan groenten en fruit. Hoewel andere levensmiddelen die ze regelmatig eten (bosbessen, pecannoten, kaneel) meer anti-oxidanten bevatten per gram, drinken ze zoveel koffie dat ze tot 40% van hun anti-oxidanten halen uit hun 3 tot 4 bakkies per dag. Groenten en fruit tikken net de 23% aan. Overigens: de hoeveelheid polyfenolen is precies hetzelfde in cafeïnevrije koffie!
Maar cafeïne zelf geeft je natuurlijk ook nog meer focus, meer concentratie en het kan zelfs chagrijnigheid verlichten. Super spul, die koffie!

Hart en hoofd

Als je op zoek gaat naar onderzoeken over gezondheid en koffie, dan kom je in een oceaan van research terecht, met grote en kleine studies. Zomaar wat resultaten:

• → 6 kopjes koffie per dag zou de kans op diabetes type II met 35% verminderen (uit een meta-studie met meer dan 200-duizend mensen). De onderzoekers tekenen er wel bij aan dat dit voor veel mensen genoeg is om ook negatieve bijwerkingen te hebben. Ook 1 kopje koffie zou al helpen. Ook geldt dit alleen voor zwarte koffie. Koffie met melk (en suiker!) heeft dit effect niet en kan juist overgewicht en diabetes type II in de hand werken. Zegt de onderzoeker van Harvard met de oerhollandse naam Rob van Dam.
  
  
• →  Onderzoek onder 27-duizend vrouwen in Iowa  wees uit dat 1 tot 3 kopjes koffie zou beschermen tegen hartkwalen. Ook hier worden de anti-oxidanten in koffie aangewezen als de succesfactor. Ontsteking in de bloedvaten is de belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziekten en de polyfenolen in koffie zouden daartegen beschermen. Voor mensen met hoog cholesterol zit hier nog wel een addertje onder het gras, volgens deze onderzoekers: koffie bevat cafestol en kahweol, wat verhoging van het LDL in het bloed zou veroorzaken. Dat zou de voordelen van veel antioxidanten dan weer teniet doen. In filterkoffie zit trouwens geen cafestol en kahweol: dat blijft in het filter hangen.
• →   Een groot onderzoek onder Amerikaanse verpleegkundigen (Nurses' health study, ook gedaan bij Harvard) laat zien dat koffie een gunstig effect heeft op depressies. Verpleegsters die wel 4 koppen per dag dronken waren 20% minder vaak depressief dan geheelonthouders. Hier lijkt cafeïne de werkzame stof te zijn, aangezien cafeïnevrije drinkers net zo vaak de blues hadden als de geheelonthouders.
  Zoals je in het kader links kan lezen, heeft cafeïne nogal een grote invloed op allerlei stofjes in je hersenen. Serotonine en dopamine, stoffen die betrokken zijn bij depressies en geluk, worden ook beïnvloed door cafeïne. Dat zou het verschil maken.

De andere kant

Aan de andere kant: dit geldt allemaal voornamelijk voor mensen die goed tegen cafeïne kunnen, die het snel afbreken: de quick metabolizers. En dit is waar onderzoeken die hierboven allerlei positieve gezondheidseffecten claimen beginnen te botsen met onderzoeken die de negatieve uitwerkingen hebben onderzocht. 
Want verwerkt jouw lichaam cafeïne minder snel, dan kan je er uren later nog van alles gebeuren in je lichaam (zie kader links). Jij kan daar slaapproblemen van krijgen en zelfs angsten en ontwenningsverschijnselen. De ene dosis geeft net wat extra energie, maar iets teveel kan leiden tot nervositeit, slapeloosheid, rusteloosheid en spiertrekkingen (trillende handen bijvoorbeeld). Het effect verschilt van persoon tot persoon: de een drinkt een dubbele espresso en kan een uurtje later een tukkie doen. De ander krijgt van hetzelfde bakkie de shakes.
Daarnaast kan cafeïne ook echt verslavend zijn, net als nicotine en amfetamine. Regelmatig 170ml, ongeveer een koffiemok, koffie drinken kan zorgen voor afhankelijkheid. Dat zijn ook de mensen die weekendhoofdpijn hebben: doordat ze uitslapen, komt hun eerste koffie later dan normaal... en worden ze met een punthoofd wakker. Dat is het moment om achter je oren te krabben, of je dat wil. Mensen willen ook vaak steeds meer koffie drinken en vaker. Net als junks.
Daarnaast stimuleert cafeïne ook de aanmaak van de hormonen adrenaline en cortisol, die voor een stressreactie zorgen. Dat is niet alleen niet leuk, dat is ongezond. De meeste mensen hebben al een teveel aan chronische stress in hun leven. Het laatste wat je dan wil doen is olie op het vuur gooien.

Tired en wired

Door het stimulerende effect van cafeïne gaan veel mensen door met wat ze aan het doen zijn, terwijl hun lichaam eigenlijk het liefste even pauze zou hebben en rusten. Wie kent het niet van zijn studententijd of van het halen van deadlines. Wat je dan op een gegeven moment bent, is tired en wired. Doodmoe en klaarwakker. Dit kan enorme gevolgen hebben voor je hormoonhuishouding. Brenda's 'meer dan 10 koffie op een dag' heeft zeker bijgedragen aan de burn out die daarop volgde. Je kunt jezelf nu eenmaal maar zo lang met kunst-en-vliegwerk op de been houden.

Cafeïnevrij

Wanneer je last hebt van de cafeïne in koffie, kan je natuurlijk kiezen voor cafeïnevrij. Nu zijn niet alle soorten cafeïnevrij koffie hetzelfde, want de processen om de cafeïne uit de koffie te halen zijn niet allemaal even vriendelijk. Er worden soms heavy duty chemicaliën bij gebruikt, als chloride en ethylacetaat. Dat wordt wel weggespoeld, maar er kunnen resten achterblijven. Er bestaat ook zoiets als de Zwitserse watermethode, waarbij water wordt gebruikt in plaats van chemicaliën. Dat is de decaf die wij kiezen, al kan je er in de horeca nooit helemaal zeker van zijn.

Chocolade, rode wijn... koffie!

Wat dat betreft past koffie in het rijtje chocolade en rode wijn: er zit een vleug gezondheid in, omdat het veel anti-oxidanten bevat. Maar hoe de balans doorslaat hangt af van de dosis. En die dosis verschilt per persoon. Advies geven over hoeveel teveel is, is dus onbegonnen werk.
Persoonlijk experimenteren raden wij van harte aan. Begin eens met een maand alleen cafeïnevrije koffie! Zodat de gewenning eraf is en je een echte 0-meting kan doen. Vindt vanuit daar jouw ideale koffie-dosis. Het ezelsbruggetje wat wij gebruiken is: voor 14:00 uur is koffie een superfood, na 14:00 uur is het vergif.