Waarom blijft mijn bloeddruk hoog, ik eet bijna zoutloos?

"Ik eet nauwelijks uit pakjes en zakjes, doe zelf ook geen zout in mijn eten en toch blijft mijn bloeddruk aan de hoge kant... hoe kan dat?".
Vragen over zout krijgen wij heel vaak: hoe ongezond is het? Hoe maak ik eten op smaak zonder zout? Waarom vind ik het zo lekker? Kan ik wel vis eten, want dat is toch ook zout?
Mensen staan vaak met hun oren te klapperen wanneer wij uitleggen dat hun hoge bloeddruk misschien meer te maken heeft met hoe gestrest ze zijn, dan met het zout op hun eten.  Dat je ook te weinig zout kan eten en dat zouttekort... stressvol is voor je lichaam!
Lees wel eerst het hele blog voordat je het zoutvat leeg gooit over je volgende maaltijd!

Te veel zout is ongezond... is een boodschap die we allemaal leren. Op een familiefeestje waar Naomi wat zout deed op haar eten, werd ze zelfs aangesproken door haar nichtje van 6: "Dat is ongezond". Zo jong leren we dat dus... maar is het waar?
Nee, zout is niet ongezond!
Te VEEL maar ook te WEINIG zout is wel ongezond.
Dat is een moeilijke boodschap voor veel mensen, want zwart-wit-denken is veel makkelijker. Daarom stoppen mensen bijvoorbeeld helemaal met zout toevoegen aan hun eten als ze te horen hebben gekregen dat ze wat minder zout moeten eten. Wat ze niet weten is dat te weinig zout ook ongezond is... misschien zelfs ongezonder!

Wat is te veel?

We krijgen nogal wat voorlichting over zout, vooral dat we er te veel van binnen krijgen... de eerste vraag die dat oproept is: wat is te veel? En, natuurlijk, daarover lopen de meningen uiteen! In Nederland eet de gemiddelde mens 8,5 gram zout per dag en volgens verschillende campagnes zou dat omlaag moeten naar minder dan 6 gram. In Amerika adviseert de hart stichting zelfs nog minder: 3750 mg, iets minder dan 4 gram dus. De onderliggende toon is: hoe minder hoe beter.
Dat blijkt niet waar!
Die aanbevelingen zijn ontstaan, omdat veel onderzoek naar zout en bijvoorbeeld hoge bloeddruk wordt gedaan op mensen... die een ziekte hebben waarbij hoge bloeddruk (een van de) symptomen is. Niet op gezonde mensen dus! En zegt dus ook niets over gezonde mensen...
Dit onderzoek naar zout wordt gedaan op mensen met bijvoorbeeld overgewicht, insuline resistentie, chronisch laaggradige ontstekingen, metabool syndroom en daaruit voortvloeiend een hogere risico op hart- en vaatziektes. Deze mensen met al die kwalen, reageren meestal 'gevoeliger' op zout, door die onderliggende problemen. Dat betekent dat zij baat hebben bij een optimale hoeveelheid zout in hun eten. Let op: zelfs dat is niet 0!
Maar de richtlijnen voor die zieke mensen wordt in de voorlichting nu 1-op-1 aanbevolen voor gezonde mensen, zonder hoge bloeddruk bijvoorbeeld. En dat is niet alleen onnodig, maar misschien zelfs schadelijk. Wetenschappelijk onderzoek naar sterftekans en zout... geeft namelijk een ander beeld dan het "hoe minder, hoe beter" uit de voorlichting!

U-vorm

In dat onderzoek zit een grafiek waarin gekeken wordt naar hoeveel zout mensen eten en hoe groot hun sterftekans is. Dat is uitgewerkt voor mensen met hoge bloeddruk (links) en mensen met een gezonde bloeddruk (rechts). En dan krijg je dit:

De sterftekans blijkt het kleinste te zijn bij het eten van tussen de 4 en 6 gram natrium per dag. Keukenzout bestaat voor ruwweg 40% uit natrium... dus dan kom je op ongeveer 8,5gram keukenzout. Hey, dat is wat de gemiddelde Nederlander eet... die hoeveelheid zout is dus voor gezonde mensen het probleem niet... (maar het kan nog altijd wel beter! Lees dus toch maar door...)
Wat verder opvalt is dat bij de mensen met een hoge bloeddruk die sterftekans weer hard omhoog schiet als ze meer zout eten... maar bij mensen met een normale bloeddruk het maar amper stijgt. Voor hen levert minderen met zout dus eigenlijk geen gezondheidswinst op...
Ook opvallend: wanneer je (ver) links van die optimale zoutinname zit (onder de 3 gram per dag), dan is de sterftekans bij allebei de groepen hoog. En daar, hoor je nooit iemand over! Zelfs een kind van 6 heeft de boodschap 'zout is slecht' meegekregen... terwijl: geen zout is ook slecht even waar is!

Andere mineralen

Het lastige van dit soort blogs is altijd, dat het menselijk lichaam zo ingenieus en complex in elkaar zit, dat het eigenlijk niet terug te brengen is tot de uitwerking van 1 specifieke stof. Zo gaat de hele zout-discussie over natrium, omdat natrium  in keukenzout zit.
Voor de werking van ons lichaam zijn er nog meer mineralen belangrijk. In dit zout-verhaal spelen ook kalium, calcium en magnesium een rol. Want het gaat vaak om de balans tussen de ene stof en de andere. Ik probeer het makkelijk uit te leggen (en de getallen zijn dus niet de werkelijke getallen, dit is alleen om het begrijpelijk te maken!):
Stel de verhouding tussen natrium en kalium hoort te zijn 1 : 1. Wij krijgen genoeg (of zelfs te veel) natrium binnen, via keukenzout en bewerkte voeding, pakjes, zakjes, chips, koekjes, brood.
Daardoor wordt die verhouding bijvoorbeeld 2 :1.
Het volgende probleem is dat we nauwelijks kalium binnen krijgen via onze voeding, want dat zouden we uit veel verse groenten moeten halen. Waardoor de balans wordt 2 : ½. Wat dus 4 :1 is.
Als dat ongezond klinkt in je oren, dan heb je gelijk.
Je ziet ook dat door het bewerken van voeding die balans in mineralen veranderd (Zie plaatje). Tomaten bijvoorbeeld bevatten naar verhouding meer kalium dan natrium. Maar wanneer we daar ketchup van maken... neemt de hoeveelheid natrium toe EN de hoeveelheid kalium af. Ketchup bevat juist veel meer natrium en bijna geen kalium meer. Zie hier: het probleem met zout uit fabrieksproducten. De balans is zoek. Vooral als je denkt je hoeveelheid groenten op te kunnen krikken met een klodder ketchup (en die mensen heb je). Dan ga je qua mineralen behoorlijk het schip in... Tel daarbij op de de gemiddelde Nederlander 80% van zijn zout haalt uit die bewerkte producten en dus mineralen binnen krijgt in de verkeerde verhouding.
Dit is natuurlijk een minder makkelijke boodschap om uit te leggen dan: hoe minder zout, hoe beter.
Zo'n zelfde verhaal als van de ketchup gaat voor veel meer producten op! Bijvoorbeeld margarine van olie uit zonnebloempitten. De pitten bevatten naturel veel kalium en weinig natrium. Margarine gemaakt van zonnebloemolie bevat veel natrium en weinig kalium. Dat smeer je op brood, wat veel natriumzout bevat. Beleg het met worst en kaas: ook veel natriumzout. Zie hier de gemiddelde Nederlandse lunch... en het probleem daarmee.
En het feit dat in ons lichaam het ook nog zo is dat het bloeddrukverhogende-effect van natrium extra toeslaat als je heel weinig kalium in je systeem hebt... dan zie je waarom het probleem zo groot is.
Over de verhouding tussen natrium, kalium, calcium en magnesium kan ik ook nog wel een boom opzetten, maar waar het in kort op neerkomt is dat wij door onze voeding (en voedingssupplementen) in verhouding hoog in natrium en calcium zitten en laag in kalium en magnesium. Die puzzel is niet op te lossen door het potje zout te laten staan.

Hoge bloeddruk heeft meer oorzaken dan zout!

Mensen maken dingen graag eenvoudig, maar soms slaan we daar in door. Veel mensen denken dat hun hoge bloeddruk voornamelijk (of zelfs alleen) door te veel zout komt en proberen dat dus op te lossen met minder, minder, minder zout.
Hoge bloeddruk wordt vaak veroorzaakt door een optelsom van dingen: een levensstijl dus. Zout, voornamelijk uit bewerkte voeding, is een onderdeel van die som. Zout naar optimaal (en dus niet naar 0) is een onderdeel van de oplossing. Niet DE oplossing.
Vaak is een hoge bloeddruk geen kwaal op zich maar meer een symptoom van een heleboel onderliggende problemen en onderdeel van nog veel grotere gezondheidsproblemen. 
Stress heeft een hele grote invloed op je bloeddruk bijvoorbeeld. Bij een stressreactie hoort een verhoogde bloeddruk. Chronische stress leidt daardoor dus ook tot chronische hoge bloeddruk. Denk bij stress even verder dan je werk: te veel zitten is stressvol. Overgewicht is stressvol. Je eigen (ontevreden) gedachten zijn stressvol. Continue omringd zijn door dingen die je aandacht willen (email, social media, je telefoon, overal verleidelijk eten om je heen) is stressvol. Slaap tekort is stressvol. Eenzaamheid is stressvol. Onderliggende ziektebeelden als chronische laaggradige ontstekingen, insuline resistentie, hormonale disbalans, darmflora-problemen... zijn allemaal stressvol. En hebben op die manier allemaal invloed op je hoge bloeddruk.
Een andere levensstijl is hier de oplossing, zowel voor de onderliggende oorzaken als voor de gezondheidsproblemen die mede veroorzaakt worden door hoge bloeddruk. 

Oplossingen

Misschien duizelt het je nu.
Misschien denk je nu: ik eet alleen nog maar verse tomaten, zonder zout!
Misschien overweeg je om van alles wat je eet uit te gaan vogelen wat erin zit aan natrium, kalium, magnesium... STOP! Ook dat is stressvol!
Hoe moeilijk het probleem ook lijkt, de oplossing is eigenlijk heel simpel. Misschien nog wel simpeler dan koken uit een pakje: Stop met al die kant-en-klaar producten. (Ik zou zelfs zeggen: stop met altijd maar dat brood eten).
Ga weer echt eten eten. Vooral veel verse groenten, heel veel verschillende groenten. Wij eten bij iedere maaltijd groenten en komen uit op rond de 750 gram tot wel een kilo per dag (dingen als (zoete) aardappels meegerekend). Dit heeft niet alleen effect op de mineralen die je binnen krijgt, maar ook een heleboel van de onderliggende oorzaken van hoge bloeddruk verbeteren door beter eten.
Veel en gevarieerde groenten, op die manier krijg je meer verschillende mineralen binnen... en kan je zelfs je eten lekker op smaak maken met wat zout. Geloof me, we hebben het geprobeerd, maar het lukt ons niet om over die optimale hoeveelheid per dag te komen... want op echt eten proef je dat zout nog en neem je eigenlijk niet snel te veel.

Comments are closed.